برگزاری نشستی در خصوص نقد فیلم «باراکا»
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) آران و بیدگل در روز شنبه 94/01/29 اقدام به برگزاری نشستی در ارتباط با نقد فیلم «باراکا» با حضور استاد فلسفه ، جناب آقای دکتر موفق نمود.
در ایتدای جلسه استاد ارجمند ، دکتر موفق به بیان مقدماتی در خصوص این فیلم پرداختند که به شرح زیر می باشد :
باراکا (Baraka) فیلم مستند امریکایی بدون گفتاری است که در سال 1992و به کارگردانی «ران فریک» ساختهشده است.
این مستند از پرهزینهترین مستندهای تاریخ است که در سفری دور و دراز، از شرق تا غرب، از دورافتادهترین و ناشناختهترین سرزمینها تا صنعتیترین و مدرنترین کشورهای جهان، تهیه شده است.
دراین فیلم از152مکان در24کشورجهان فیلمبرداری شده که ازجمله آنهامی توان به ایران ،آرژانتین، استرالیا، برزیل ، کامبوج، چین، اکوادور، مصر، فرانسه، هند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، اسرائیل، کنیا، کویت، نپال، لهستان، عربستان سعودی، تانزانیا، تایلند، ترکیه، ایالات متحده آمریکا، واتیکان اشاره کرد.
از محل های فیلم برداری مشخص است که دین ، هدف اصلی کارگردان و نویسنده بوده است.
سپس استاد موفق ادامه دادند که شاخصه های دین در نگاه کارگردان ، حماقت و بی خردی ، انزوا و گوشه گیری و خمودی و عدم نشاط می باشد که در قسمتهای مختلف فیلم به وضوح مشاهده می شود.
اولین صحنه فیلم ، با تصویری از یک طبیعت سرد زمستانی شروع می شود و سپس میمونی در آب گرم با نهایت آرامش نمایش داده می شود و سپس تصویر کسوف به نمایش در آمده و اسم فیلم یعنی باراکا بر روی کسوف هویدا می شود.
استاد در نقد این قسمت از فیلم متذکر شدند که :
طبیعت و هوای سرد نشان دهنده تمدن بی روح و سرد دنیای مدرن ، میمون ؛ نشان دهنده کودنی و آب گرم که همان دین است نشان از رخوت و خمودگی دارد ؛ در واقع دین اسباب خمار شدن و بی خبری از دنیای اطراف را به وجود می آورد.
از آنجا که خورشید نشان دهنده حقیقت و روشنایی است در این فیلم از کسوف و تاریکی استفاده شده تا ثایت کند که دین جلوی حقیقت را می گیرد ؛ لذا کسوف؛ بیانی از دین است که به سبب آن ، انسان نسبت به واقعیت زندگی بی خبر و جاهل می گردد.
استاد در ادامه فرمودند نه تنها دین باعث بی خبری و جهل نیست ؛ بلکه اسلام منشا اصلی دینداری را فطرت انسان دانسته و علاوه بر آن سفارش زیادی نسبت به علم آموزی نموده است که آیات و روایات وارد شده در این زمینه گویای این مطلب می باشند .
در صحنه های دیگری از فیلم ، مراسم خاص مذهبی مردم در کشورهای مختلف به نمایش گذاشته می شود که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد :
1- گروهی از مردم را نشان می دهند که رفتارهای احمقانه ای را در مراسم مذهبی از خود به نمایش می گذارند.
2- در صحنه دیگری از فیلم نیز آدم هایی نمایش داده می شوند که با دست بسته ، خدمت مرشد خود رسیده ، تعظیم کرده و به دست بوسی او می پردازند .
3- یکی از امامزاده های ایران را نمایش می دهد که زنان برای عرض حاجت به آنجا رفته؛ اما به جای ارتباط با خود امامزاده ، مشغول بوسیدن قفلی می شوند که به ضریح بسته شده است .
4- در صحنه ای دیگر ، فردی نشان داده می شود که مشغول کار کشاورزی می باشد و در طرف دیگر ، شاهد معبدی هستیم که فردی در آن با آرامش نشسته و دست روی دست گذاشته و هیچ فعالیتی انجام نمی دهد و ساعتها به یکجا خیره می شود .
5-تنهایی و انزوای راهبی به نمایش در می آید که در نهایت تنهایی، به روشن کردن شمع می پردازد.
در واقع کارگردان در این صحنه ها ، در پی القاء این مطلب است که منشاء دین حماقت و بی خردی است ، و به همین دلیل به سراغ بدترین آداب و رسوم از ادیان مختلف رفته است . بسته بودن دست و دست بوسی مرشد ، اقدامی تحقیر آمیز بوده و از بی محتوایی دین حکایت می کند . در واقع کارگردان می خواهد این مطلب را القاء کند که افراد مذهبی و دیندار کار مفیدی انجام نمی دهند ، و دچار انزوا و گوشه گیری هستند و هیچ ارتباطی با اجتماع نداشته و در فعایتهای اجتماعی نقشی ندارند .
در ادامه استاد موفق ، به بیان ارتباط آیین اسلام و مصالح بشری پرداختند و اشاره کردند که:
از آنجایی که هر حکمی بر اساس مصالح و مفاسد واقعی انسان جعل شده ؛ لذا مطمئناً مراسم و آیین اسلامی نیز بر اساس مصلحت ها و ارزشها و حقایق قرار داده شده است.
ما در اسلام آیینی نداریم که عقل گریز باشد و دارای پشتوانه های معرفتی و حق طلب نباشند و تنها به ظاهر آن بسنده شود.
هر آیینی مانند طواف، سعی، زیارت، قسمت های مختلف نماز مانند قیام، رکوع و سجدتین و ….. از عمقی خاص برخوردار است که بر خاسته از مصالح واقعی مربوط به بشریت است.
از طرف دیگر اسلام برای کار و تلاش اهمیت زیادی قائل بوده و کار نه به عنوان یک عمل موازی با عبادت ؛ بلکه برترین نوع عبادت بشمار می آید .
از همه اینها گذشته اسلام برای عبادت جمعی ارزش زیادی قائل بوده و نسبت به امور مسلمین نیز اهتمام فراوانی داشته است ؛ لذا می توان گفت آنچه این فیلم در صدد القای آن بوده ، با حقیقت اسلام ، 180 درجه تفاوت دارد.
